گرمایش و سرمایش گلخانه، یک بخش مهم در بهینه‌سازی انرژی، بهبود عملکرد گلخانه و رشد و نمو گیاهان است. در واقع ایجاد دمایی پایدار در محیط، می‌تواند در عملکرد گلخانه مستقیما نقش داشته باشد. محبوب‌ترین گلخانه‌های ایران از اسکلت لوله گلخانه‌ای گالوانیزه و دیوارهای شفاف عمدتا نایلونی ساخته می‌شوند. اما این موارد، تمام نیاز گیاه برای رشد را فراهم نمی‌کنند. گیاه علاوه بر نور و محافظت از عوامل بیرونی، نیاز به هوای گرم دارد. البته میزان گرما به گیاه مورد نظر بستگی خواهد داشت. سرما یا گرمای بیش از حد می‌تواند مانع از رشد گیاه و از بین رفتن آن باشد. بنابراین استفاده از سیستم سرمایش و گرمایش یکی از ضروریات کشت گلخانه‌ای محسوب می‌شود.
تجهیزات مختلفی برای این منظور وجود دارد. انتخاب وسایل گرمایش و سرمایش گلخانه‌ها به شرایط محیطی، جغرافیای منطقه، شرایط آب و هوایی، محصول مورد نظر جهت کشت، ابعاد گلخانه و موارد مشابه بستگی دارد.
تاریخچه استفاده از وسایل گرمایش و سرمایش گلخانه
نخستین گلخانه دنیا به دستور امپراطور روم باستان، سوار بر روی یک چرخ دستی اختراع و ساخته شد. کشاورزان با جابه‌جا کردن چرخ دستی، نور و دمای مورد نیاز برای رشد گیاه را فراهم می‌کردند. به مرور زمان و با پیشرفت تکنولوژی، بهره‌گیری از تجهیزات گرمایشی به کشاورزی گلخانه‌ای افزوده شد تا کنترل دما در محیط داخل گلخانه تسهیل گردد.
اولین وسیله گرمایشی در سال 1450 در گلخانه‌ها نصب شد و کنترل دمای داخل گلخانه متناسب با نیاز گیاه فراهم گردید. امروزه با انتخاب یک سیستم سرمایشی و گرمایشی گلخانه‌ای مناسب، دما، رطوبت و تهویه هوا را تنظیم کرده و پایدار نگه می‌دارند.
گلخانه‌ها باید یک محیط کنترل شده با نور کافی، دما و رطوبت مناسب باشند تا شرایط را برای رشد محصولات گیاهی فراهم کنند. با توجه به دما و رطوبت فضای داخل گلخانه، آنها را با لوله گالوانیزه گلخانه می‌سازند تا از تخریب ستون گلخانه برابر زنگ زدگی، پوسیدگی محافظت کنند. دمای داخل گلخانه به نوع محصولات در حال رشد بستگی دارد. اغلب، محصولات به دمای 21 تا 27 درجه سانتی گراد در طول شبانه روز نیاز دارند. برخی گیاهان نیز برای رشد به دماهای پایین (مثلا 10 درجه سانتی گراد) نیاز دارند.
انواع سیستم های گرمایشی و سرمایشی برای گلخانه‌ها
-
اکونوپک گلخانه‌ای
اکونوپک گلخانه‌ای یکی از دستگاهایی است که به عنوان سیستم گرمایشی و سرمایشی گلخانه استفاده می‌شود. این دستگاه در حالت گرمایش یک مشعل گازسوز (گاز طبیعی) دارد که با ایجاد فرآیند احتراق، هوای گرمی که در داخل دستگاه تولید می‌شود را توسط یک یا چند فن از طریق کانال‌هایی در سرتاسر محیط داخل کانال‌کشی شده، در محیط پخش می‌کنند.
اما اکونوپک در حالت سرمایش به دو شکل ساخته می‌شود.
- در حالت اول یا روش تبخیری، همانند عملکرد کولر آبی، با تزریق آب در مسیر عبور هوا از داخل دستگاه، عمل سرمایش هوا انجام می‌شود. در این روش رطوبت هوای ورودی به سالن نیز افزایش می‌یابد.
- در حالت دوم، اکونوپک گلخانه‌ای دارای لوله‌های (کویل) آب سرد است. این آب سرد توسط چیلر یا مینی چیلر در لوله‌های آن جاری شده و فن با دمیدن هوا از اطراف لوله‌ها، هوای خنک را در سالن پخش می‌کند. در این حالت، با افزودن تجهیزات رطوبت زنی به دستگاه اکونوپک گلخانه‌ای، رطوبت هوا را می‌توان به دقت تنظیم نمود.
-
یونیت هیتر گلخانه‌ای
یونیت هیتر گلخانه‌ای نیز یک سیستم گرمایش و سرمایش گلخانه است که بر خلاف دستگاه اکونوپک، در آن عمل احتراق انجام نمی‌شود. یونیت هیتر گلخانه‌ای دارای لوله‌های آب گرم و آب سرد مجزا از هم است و آب توسط دستگاه‌های دیگری مثل بویلر یا پکیج گرم می‌شود و یا توسط چیلر سرد می‌گردد. هوای مورد نظر از طریق لوله به فن می‌رسد. فن یونیت هیتر گلخانه‌ای نیز هوا را از اطراف لوله‌ها دمیده و دمای محیط گلخانه را کاهش یا افزایش می‌دهد. یونیت هیترها به فواصل منظم و به تعداد زیاد در نقاط مختلف سالن نصب شده و با لوله مرکزی به بویلر، پکیج و یا چیلر وصل می‌گردند.
توجه داشته باشید که در حالت سرمایشی، رطوبت هوا در اثر برخورد بخار آب موجود در هوا با سطح لوله‌های سرد و چگالش آن، کاهش می‌یابد. در نتیجه نمی‌توان رطوبت را در این سیستم، به دقت تنظیم نمود.
-
هواساز گلخانه‌ای
هواساز گلخانه‌ای دستگاهی با عملکرد مشابه به یونیت هیتر گلخانه‌ای است. این دستگاه دارای لوله‌های کویل آب سرد و گرم مجزا از یکدیگر است. با این تفاوت که به جای استفاده از چندین یونیت هیتر در نقاط مختلف سالن، از یک هواساز گلخانه‌ای مرکزی بزرگ استفاده می‌شود. سپس هوای مورد نظر با کانال‌کشی هوای سرد و گرم به نقاط مختلف سالن ارسال می‌گردد. در دستگاه هواساز مرکزی با نصب تجهیزات رطوبت زنی، می‌توان رطوبت هوا را همانند دمای آن به دقت تنظیم و کنترل نمود.
-
زنت گلخانه‌ای
سیستم گرمایشی زنت گلخانه‌ای دستگاهی مشابه به سیستم هواساز است. ولی در حالت سرمایشی آن، لوله‌های کویل آب سرد وجود ندارد. دستگاه دارای پدهای سلولوزی است که هوا در اثر عبور از آن و برخورد با ذرات آب، به روش تبخیری (مانند عملکرد کولر آبی) خنک می‌شود و رطوبت آن نیز افزایش می‌یابد.
-
ایر واشر گلخانه‌ای
ایر واشر گلخانه‌ای یک دستگاه گرمایش و سرمایش گلخانه است و عملکردی دقیقا مشابه دستگاه زنت دارد. با این تفاوت که در آن از پدهای سلولوزی استفاده نمی‌شود. بلکه افشانک‌های تزریق آب در آن تعبیه شده است. این افشانک‌ها آب را با فشار بالا در مسیر عبور هوا از دستگاه، افشانده و به روش تبخیری، هوا را خنک می‌کند و رطوبت آن را نیز بالا می‌برد.
از دستگاه‌های گرمایش و سرمایش گلخانه برای چه گلخانه‌هایی استفاده می‌شود؟
گلخانه خاصی را نمی‌توان مد نظر قرار داد. استفاده از دستگاه گرمایش و سرمایش گلخانه، به نوع گیاه و منطقه جغرافیایی که گلخانه در آن احداث شده بستگی دارد. قطعا دستگاه خنک‌کننده برای مناطق جنوبی بیشتر استفاده می‌شود. در حالی که در مناطق سرد سیر کشور مثل اردبیل، گلخانه ها به گرما بیشتر نیاز دارند. با توجه به شرایط توزیع گلخانه ها در مرکز ایران، استفاده از سیستم گرمایش و سرمایش در این مناطق بیشتر است. به خصوص که جغرافیای مرکز ایران دارای روزهای خیلی گرم و شبهای سرد است.
جهت ساخت گلخانه صنعتی، استفاده از دستگاه‌های گرمایش و سرمایش یک نیاز مهم و حیاتی است. شاید هزینه تاسیس گلخانه با این دستگاه‌ها خیلی بالا به نظر برسد. اما عدم استفاده از این دستگاه‌ها به نفع کشاورز نیست. چون قطعا نتیجه تلاش و محصول خود را از دست می‌دهد.
پیشنهاد مناسب‌ترین سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه‌ای
- صرفا سیستم گرمایشی گلخانه‌ای و بدون تنظیم رطوبت >> دستگاه اکونوپک و یونیت هیتر
- صرافا سیستم گرمایشی گلخانه‌ای با تنظیم دقیق رطوبت >> اکونوپک
- صرفا سیستم سرمایشی گلخانه‌ای بدون تنظیم رطوبت >> دستگاه زنت و ایرواشر
- صرفا سیستم سرمایشی با تنظیم دقیق رطوبت >> هواساز گلخانه‌ای
- سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه بدون تنظیم رطوبت >> اکونوپک، زنت و ایرواشر
- سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه با تنظیم دقیق رطوبت >> هواساز گلخانه ای و اکونوپک
تجهیزاتی که برای ساخت گلخانه نیاز داریم
برای ساخت گلخانه، میبایست تمام تجهیزات مورد نیاز را در نظر بگیرید.
- لوله گالوانیزه: برای طول عمر بیشتر گلخانه و مقاوم در برابر تنش های محیطی و رطوبت.
- پوشش شفاف: که عمدتا نایلون های مخصوص یا شیشه است و برای ورود نور کافی به گیاه استفاده می‌شود.
- سیستم آب رسانی: که برای آبیاری به گیاه استفاده می‌گردد و با توجه به نوع کشت متفاوت است.
- سیستم گرمایش سرمایش گلخانه: جهت کنترل دمای داخل گلخانه برای رشد و نمو گیاه.
- خاک مناسب: جهت تغذیه گیاه.
- ابزارهای لازم: مثل بیل، چنگک، سمپاش، بیلچه، گلدان و ….
استفاده از لوله گالوانیزه گلخانه برای ساخت این سازه مهم، از اهمیت بالایی برخوردار است. چون این لوله‌ها در برابر هوای داخل گلخانه (رطوبت و دما) کاملا مقاومند و ده‌ها سال عمر مفید دارند.
قیمت سازه گلخانه گالوانیزه، شاید بسیار بالا به نظر برسد. اما با توجه به ویژگی‌هایی که دارد، در برابر تغییرات دمایی حاصل از گرمایش و سرمایش گلخانه و رطوبت، نیاز به پرداخت هزینه تعمیرات ندارد. در نتیجه سود بیشتری در این هزینه نهفته است. دستگاه‌های گرمایش و سرمایش گلخانه، نقش مهمی در حفظ رطوبت فضای داخل گلخانه دارند. از این رو به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما برای ساخت گلخانه، از لوله و پروفیل گالوانیزه استفاده کنید.
برای خرید عمده لوله گلخانه، پتروگرایش یک انتخاب بسیار موثر خواهد بود. شرکت پتروگرایش به عنوان تولید کننده انواع لوله و پروفیل گالوانیزه گلخانه با برند PGCO گام موثری در تولید محصولات گالوانیزه گلخانه‌ای مقاوم برداشته است. برای خرید لوله و پروفیل گالوانیزه گلخانه، با کارشناسان ما در پتروگرایش تماس بگیرید.
سوالات متداول
- آیا میزان دمای بهینه برای تمام گیاهان گلخانه یکسان است؟
خیر. دمای مناسب برای رشد و پرورش هر نوع گیاه متفاوت است. عموم گیاهان به گرما بیشتر تمایل نشان می‌دهند اما مقدار گرما برای همه آنها یکسان نیست. گرما یا سرمای بیش از حد برای گیاه، موجب مرگ آن خواهد شد.
- مقدار دما چه تاثیری در رشد و پرورش گیاه دارد؟
دما بر سرعت رشد، فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاه و مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفات تأثیر گذار است. همچنین کنترل دقیق دما می‌تواند کیفیت، رنگ، عطر و ماندگاری محصولات گلخانه را بهبود ببخشد.
- از چه سیستم‌هایی می توان برای گرمایش و سرمایش گلخانه استفاده کرد؟
منابع گرمایش گلخانه شامل کوره هوای گرم، سیستم گرمایش از کف، هواساز گلخانه‌ای، اکونوپک گلخانه‌ای، زنت گلخانه‌ای، ایر واشر گلخانه‌ای و یونیت هیترها می‌شود.
- آیا تمام سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، برای پرورش تمام گیاهان مناسب است؟
- صرفا سیستم گرمایشی گلخانه‌ای و بدون تنظیم رطوبت >> دستگاه اکونوپک و یونیت هیتر
- صرافا سیستم گرمایشی گلخانه‌ای با تنظیم دقیق رطوبت >> اکونوپک
- صرفا سیستم سرمایشی گلخانه‌ای بدون تنظیم رطوبت >> دستگاه زنت و ایرواشر
- صرفا سیستم سرمایشی با تنظیم دقیق رطوبت >> هواساز گلخانه‌ای
- سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه بدون تنظیم رطوبت >> اکونوپک، زنت و ایرواشر
- سیستم سرمایش و گرمایش گلخانه با تنظیم دقیق رطوبت >> هواساز گلخانه ای و اکونوپک
