انواع سیستم آبیاری گلخانه باید به گونه‌ای طراحی شود که مقدار دقیق آب مورد نیاز محصول را در طول سال بطور روزانه تامین نماید. روش‌های مختلفی برای آبیاری محصولات و مدیریت آب وجود دارد. البته به ساختار گلخانه نیز باید توجه شایانی شود که در ادامه در مورد آن صحبت می‌کنیم.
مقدار آب مورد نیاز بستگی عوامل مختلفی دارد. از جمله:
- به منطقه کشت
- نوع گیاه و محصول مورد کشت
- شرایط آب و هوایی منطقه
- زمان و فصل کشت
- دارا بودن سیستم تهویه و گرمایشی در گلخانه
- ترکیب خاک
- اندازه ظرف یا گلدان،
- نوع ظرف و یا گلدان و بستر محصول
نوع و روش آبیاری در گلخانه‌ها، در کیفیت محصول تاثیر بسزایی دارد. بنابراین با توجه به مقدار نیاز گیاه به آب، اهمیت انتخاب یک سیستم مناسب و درست آبیاری، برای گلخانه بسیار مهم و حیاتی است. انواع روش‌های آبیاری به واسطه لوله‌کشی گالوانیزه آب اجرا میشود. بسیاری از شرکت‌های تولید کننده لوله گلخانه، برای تهیه لولههای مناسب آبیاری، گلخانه شما را پوشش می‌دهند.
برای انتخاب روش آبیاری گلخانه‌ای باید تمامی جوانب بررسی شود. این انتخاب باید بر پایه اصول و منطق باشد تا از بروز ضرر و زیان جلوگیری نماید. بهره‌وری را نیز افزایش دهد. آگاهی از انواع روش‌های مختلف آبیاری در گلخانه‌ها، به ما در انتخاب بهترین روش کمک شایانی خواهد کرد.
انواع لولههای آبرسانی کشاورزی
لولههای آبرسانی به دو دسته تقسیم می‌شوند.
لوله گالوانیزه به دو دسته لوله فولادی گالوانیزه و لوله آهنی گالوانیزه تقسیم میشود که تفاوتی بین این دو دسته احساس نمی‌گردد. فقط لولههای فولادی از آهنی سبک‌تر و درخشان‌تر هستند. هر دو لوله، برای مصارف کشاورزی، سیستمهای آبیاری سنتر پوینت (Center-Point) یا عقربه‌ای و سیستم آبیاری لاینری (Linear) یا خطی مناسب هستند.
فروش لوله گلخانه فولادی به علت مقاومت بالاتر، بیشتر است. اما انتخاب ایمن‌تری هم برای احداث گلخانه و هم برای خطوط انتقال آب خواهد بود. اما با توجه به قیمت لوله گلخانه‌ای، بسیاری از کشاورزان ترجیح می‌دهند که از لوله های پلی‌اتیلن برای آبیاری استفاده کنند.
-
لولههای پلی اتیلن
لوله پلی اتیلن، در سال‌های اخیر جهت مصارف مختلف مانند انتقال مایعات و سیالاتی چون آب، گاز، نفت و فاضلاب استفاده میشود. اما امروزه از این لوله‌ها جهت انتقال آب در صنعت کشاورزی نیز استفاده می‌گردد. این لوله‌ها نسبت به سرما، گرما و اشعه UV خورشید بسیار مقاوم هستند. لولههای پلی اتیلن نسبت به ساییدگی، پوسیدگی، خوردگی و عوامل فرسایش از خود مقاوت بالایی نشان می‌دهند. از این لوله‌ها عموما در سیستم آبیاری گان (Gun) یا تفنگی و سیستم آبیاری قطره‌ای مورد استفاده می‌کنند.
لوله مناسب جهت آبیاری کشاورزی باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
- طول عمر مفید بالایی داشته باشند.
- نسبت به سرما و گرمای شدید مقاومت بالایی از خود نشان دهند.
- در برابر مواد شیمیایی، خوردگی، زنگ‌زدگی و ساییدگی مقاوم باشند.
- در برابر رطوبت مقاوم باشند.
- وزن لوله‌ها به شکلی باشد که حمل و نقل آنها آسان و راحت باشد.
- نصب آنها راحت و آسان باشد.
سه قانون مهم در آبیاری
-
استفاده از یک بستر و خاک با ساختار خوب و زهکشی شده
اگر بستر گیاه به خوبی زهکشی نشود و هوای کافی در اطراف ریشه موجود نباشد، عملیات آبیاری به خوبی صورت نمی‌گیرد. بافت خاک مستقیما بر کیفیت آبیاری تاثیرگذار است. وجود بستر با خلل و فرج بیشتر و فضا برای ورود اکسیژن کافی در منطقه ریشه، برای رشد گیاهان کاملا ضروری می‌باشد. ترکیب خاک بایستی با یک فرمولاسیون متناسب با شرایط گلخانه و مورد نیاز گیاه باشد. هر نوع خاکی برای هر نوع گیاهی مناسب نیست. بنابراین خاک مزرعه به تنهایی جوابگوی نیاز گیاه نیست.
-
در هر دوره از آبیاری، عملیات آبیاری باید به صورت کامل انجام گیرد
باید مطمئن باشید که تمام گیاهان در تمام نقاط گلخانه به یک میزان آب دریافت کرده‌اند. از آبیاری مقطعی و نیمه‌کاره اجتناب نمایید. گاهی گیاهانی که کناره‌های گلخانه کاشت شده‌اند، آب کمتری دریافت می‌کنند. در هر بار آبیاری، خاک بایستی کاملا مرطوب شود و به تمامی قسمت‌های بستر و نقاط انتهایی ریشه نیز به مقدار کافی آب برسد.
-
آبیاری بایستی دقیقا قبل از شروع تنش آبی گیاه انجام شود
فراموش نکنید باید زمانی به گیاه آب برسد که خاک کامل خشک نباشد و گیاه از بی آبی یا کم آبی دچار ضعف و تنش نشده باشد.
ظاهر و علایم شاخ و برگ گیاه این موضوع را بروز می‌دهد. برای مثال از بافت، رنگ و کدر بودن رنگ گیاه، می‌توان برای تشخیص میزان تنش آبی آن استفاده کرد. فراموش نکنید که نیاز آبی هر نوع گیاه، با نوع دیگر متفاوت است و هر گیاهی به میزان آب معینی نیاز دارد. برای گیاهانی که علائم ظاهری خاصی برای تشخیص تنش آبی ندارند، از رنگ و وزن خاک نیز می‌توان نیاز آبی گیاه را تشخیص داد.
انواع روش آبیاری گلخانه‌ها
-
آبیاری دستی یا سنتی
این روش، قدیمی‌ترین روش آبیاری است که امروزه بسیار نامتعارف و غیر اقتصادی محسوب میشود. این روشی است که حتی اکثر ما در خانه برای گلدان‌های کوچک‌مان نیز اجرا می‌کنیم. امروزه از این روش بیشتر برای پرورش برخی از گیاهان خاص با نیاز‌های آبی ویژه و یا در مناطق جغرافیایی بسیار خشک و متفاوت استفاده میشود. در این روش سنتی مقدار آب دریافتی توسط گیاهان یکنواخت نیست. در عین حال، روند آبیاری بسیار وقت‌گیر و خسته‌کننده می‌باشد. ولی چنانچه از این روش استفاده می‌کنید، انتهای شلنگ آبیاری از وسیله فشار شکن استفاده نمایید تا نیروی فشار آب خروجی را کم کرده و از آسیب به گیاه و بهم ریختن ترکیب خاک جلوگیری کند.
-
آبیاری قطره‌ای
در این روش از آبیاری، معمولا از لوله پلاستیکی با قطر لوله بین ۱۳-۸/۵ میلیمتر استفاده میشود. این لوله‌ها در داخل بستر قرار می‌گیرند. مقدار آب، با لولههای فرعی و از طریق زمان‌سنج کنترل میشود. شسته شدن نمک موجود در خاک، صرفه جویی در رطوبت و تسهیل در کود دهی، کاهش تبخیر آب از سطح خاک و جلوگیری از خیس و مرطوب شدن پوشش گیاهی از مزایای این سیستم آبیاری است. همچنین امکان بکارگیری کودها و حشره‌کش‌ها همراه با آب آبیاری وجود دارد.
-
آبیاری بارانی
در این روش لولههای خطوط انتقال آب یا نازل‌های آب در ارتفاع بالاتر از گیاه قرار دارند. زمانی که شیر آب باز شد، آب بصورت قطرات باران در محیط پخش شده و همزمان چندین گیاه آبیاری میشود. در روش آبیاری بارانی، آب بصورت تدریجی جذب خاک شده و آب اضافی نیز بصورت زه، از ته گلدان خارج میشود. از مزایای این روش، قرار گرفتن آب بر روی شاخ و برگ گیاهان و فضای بین گلدان‌ها و راهروها است. اما چون قطرات آب بسیار کوچک و زمان جذب آب کند است، میزان اتلاف آب در این نوع آبیاری بسیار بالاست.
-
آبیاری مه افشانی یا میست
نمونه این نوع آبیاری را در فصول گرم در باغسراها احتمالا دیده‌اید. روش مه افشان، مشابه با روش بارانی است. اما قطرات آب به صورت پودری در محیط پراکنده میشود. پخش متناوب آب باعث کاهش دما و افزایش رطوبت در اطراف قلمه‌ها و در نهایت پایین آمدن تبخیر و تعرق میشود. در این روش خطوط انتقال آب در بالای گیاه قرار می‌گیرد و بر اثر فشار زیاد، در حین خروج از نازل‌های ریز، به صورت مه در می‌آید. این روش برای تکثیر قلمه‌ها در گلخانه کاملا مناسب است. چون هیچ فشاری به گیاه وارد نمی‌شود و قلمه آسیبی نمی‌بیند.
-
آبیاری زیرزمینی تراوا (نشتی)
در این روش آب بیشتری در دسترس ریشه گیاهان قرار می‌گیرد. در قسمت تحتانی یک لوله سفالی را به شکل ۸ قرار می‌دهند. قسمت زیرین گلدان با آب تماس پیدا می‌کند و خاصیت مویینگی، سبب حرکت آب در داخل گلدان میشود. مهمترین ایرادی که به این سیستم آبیاری وارد میشود، تجمع نمک‌ها در قسمت بالایی گلدان است که در اثر حرکت آب و مواد به سمت بالا و تبخیر آب از سطح گلدان رخ می‌دهد.
سیستم آبیاری به کجا نصب میشود؟
سیستم آبیاری و خطوط انتقال آب (چه آنهایی که داخل زمین‌اند و چه آنهایی که در ارتفاعات بالای گلخانه قرار می‌گیرند)، به ستون گالوانیزه گلخانه (یا هر جنس بدنه دیگر) بسته می‌شوند. با توجه به اینکه وزن لولههای سیستم آبیاری و مقدار آب موجود در لوله‌ها، همراه با وزن سقف، ستونها فشار وارد می‌کنند. از این رو با توجه به نوع گیاه، حجم آبدهی، وسعت گلخانه و وزن سقف، باید ضخامت ستونها را تعیین کرد.
چرا لوله و ستون گلخانه، گالوانیزه باشد؟
برای ساخت گلخانه از انواع ستون (لوله و پروفیل) با جنس بدنه فلزی (فولاد، گالوانیزه، استیل، آلومینیوم) و غیر فلزی (چوب و پلی اتیلن) استفاده می شود. سیستمهای آبرسانی، به ستونها بسته می‌شوند. از آنجا که وزن تحمیلی به ستون، به خصوص در حین آبیاری می‌تواند زیاد باشد. بهترین انتخاب به عنوان ستون، قوطی گالوانیزه گلخانه است. چون علاوه بر مقاومت در برابر رطوبت و تنشهای مکانیکی، سطح مقطع مربعی شکل، مقاومت ایستایی بیشتری را نسبت به لوله گالوانیزه گلخانه‌ای تحمل می‌کند. وزن لوله گالوانیزه گلخانه‌ای با ضخامت مشخص، کمتر از قوطی گلخانه با همان ضخامت است. از این رو قیمت آن کمتر است.
هنگام خرید لوله و پروفیل گالوانیزه گلخانه، به نوع و تحمل وزن سیستم آبیاری توسط ستونها، توجه کنید. چون نقش تعیین کننده‌ای در ماندگاری و سلامت گلخانه و محصولات شما دارد. به شما پیشنهاد می‌کنیم برای استعلام قیمت ستون گالوانیزه گلخانه با کارشناسان ما در پتروگرایش با شماره تلفن 44869000-021 تماس بگیرید و از مشاوره رایگان آنها در این زمینه بهرمند گردید.
سوالات متداول
- آیا ساختار گلخانه به سیستم گلخانه مربوط است؟
قطعا بله. یکی از فاکتورها برای راه اندازی سیستم آبیاری، نوع و ستون گلخانه است. چون وزن سیستم آبیاری به ستونها منتقل شده و در صورت عدم رعایت نکات مهندسی، امکان سست شدن ستونها، خمیدگی، شکستن و ویرانی گلخانه وجود خواهد داشت.
- جنس لولههای خطوط سیستم آبرسانی چیست؟
عموما از لولههای فولادی (یا آهنی) گالوانیزه و لولههای پلی اتیلن برای سیستم آبرسانی گلخانه استفاده میشود.
- سیستم آبیاری گلخانه، در کدام قسمت راه اندازی میشود؟
با توجه به نوع و نیاز گیاه، انواع سیستمهای آبیاری وجود دارد. هر کدام از این روشها، جایگاه ویژهای را در گلخانه میپذیرند. اما سیستم آبرسانی باید تمام محوطه کشت را پوشش دهد.
- چرا لوله و پروفیل گالوانیزه برای احداث گلخانه مناسبتر است؟
چون علاوه بر مقاومت در برابر تنشهای محیطی، مقاومت بالایی در برابر وزن تحمیلی سیستم آبرسانی در کل محوطه گلخانه را دارد.
