شیار زنی لوله برق یا رزوه کردن لوله برقی، در واقع به عملیاتی می‌گویند که طی آن لبه لوله را همانند پیچ، رزوه می‌کنند. این عملیات به منظور اتصالات لولههای برقی به یکدیگر یا سایر اتصالات برقی مثل سه‌راه و تبدیل‌ها است. باید بپذیریم که اتصال به واسطه رزوه، بسیار راحت‌تر، ایمن و سریع‌تر انجام میشود.
شیار یا رزوه چیست؟
شیار یا رزوه در لوله گالوانیزه برق، همان شیارهایی است که روی پیچ و درون مهره وجود دارد. این رزوهها خطوطی برجسته هستند که به صورت مارپیچ، روی لبه لوله برق تراشیده میشود. اتصالات برقی نیز به همین شکل رزوه شده و شیار دارند. با حرکت پیچاندن، این خطوط برجسته در هم ادغام شده و به هم چفت میشوند. در نتیجه لوله‌ها و اتصالات مرتبط به هم متصل می‌گردند.
چرا لولههای برق را رزوه می‌کنند؟
دلایل متعددی را برای رزوه کردن لولههای برق عنوان می‌کنند. از جمله:
- لولههای برق با طول مشخص ( 3 و 6 متر) برای عبور کابل برق و به عنوان پوشش حفاظتی کابل‌ها استفاده میشوند. با توجه به قطر لولههای برقی، تعداد کابل‌ها یا قطر آنها محدود است. در نتیجه وزن زیادی به لوله تحمیل نمی‌شود. از این رو لولههای برقی را رزوه می‌کنند تا در سریع ترین زمان نصب لوله انجام گیرد.
- لوله‌ها به 2 صورت به هم متصل میشوند. رزوه و جوش. زمانی که لوله‌ها به هم جوش بخورند، به راحتی از هم جدا نمی‌شوند و در صورت نیاز به تغییر در طراحی پروژه یا تغییر مسیر کابل‌ها حتما باید لوله را برش بزنید. جوشکاری و برش لوله کاری زمان بر و پر هزینه است. ضمن آنکه جرقه‌های حاصل از جوش کاری و برش می‌تواند به کابل‌ها آسیب رسانده و منجر به آتش‌سوزی شود. از این رو هنگام خرید لوله برق گالوانیزه، استفاده از لولههای رزوه برای پروژه‌های برقی پیشنهاد میشود.
- احتمال پوسیدگی، پارگی و ایجاد اتصال در کابل‌های داخل لوله (احتمال آسیب پیش از عبور از لوله و یا در حین عبور از لوله) وجود دارد. با باز کردن اتصالات رزوه‌ای در قسمت مورد نظر، می‌توان به کابل آسیب دیده و ترمیم آن پرداخت بدون آنکه به سایر قسمت‌های لوله گذاری شده، تنشی وارد شود.
انواع دستگاه رزوه زنی لوله
لوله‌ها را در گذشته به صورت دستی، رزوه می‌کردند. اما کیفیت و دقت رزوه به حدی نبود که اتصال لوله‌ها مستحکم باشد. گاها رزوهها هرز می‌شد و حتی قابل استفاده نیز نبود. امروزه لوله‌ها را به کمک دستگاه‌های رزوه زن، شیار می‌زنند.
دستگاه رزوه زنی لوله انواع گوناگون و برای کاربردهای مختلف وجود دارد. به عنوان مثال از برخی از این دستگاه‌ها برای لولههای نازک‌تر و تراشیدن رزوه‌های کوچک و ظریف‌تر استفاده می‌کنند. اما برای لولههای بزرگتر با قطر بیشتر، از ماشین‌های صنعتی سنگین بهره می‌برند. این دستگاه‌ها لولههای برقی تا قطر ۱۵ سانتی‌متر یا بیشتر را نیز رزوه می‌کنند.
-
دستگاه رزوه زن لوله دستی
دستگاه رزوه زن لوله دستی برای رزوه کردن لوله های ساده تر استفاده می شود. به طور مثال برای مخازن آب گرم یا زمانی که به چند رشته رزوه احتیاج داریم، این دستگاه گزینه‌ای عالی و ایده آل است. همچنین دستگاه رزوه زن لوله دستی، برای لولههای سبک‌تر که حمل آنها نیز آسان است، انتخاب مناسبی خواهد بود و تا ۵ سانتی‌متر ظرفیت دارد. قیمت این دستگاه نسبت به سایر دستگاه‌های شیار زن، ارزان‌تر است.
از این دستگاه برای انواع لوله در سایزهای مختلف استفاده میشود. هم چنین یک آچار جغجغه‌ای دستی این کار را انجام خواهد داد.
-
دستگاه رزوه زنی لوله برقی
این دستگاه یک دستگاه برقی است. اما با دست کنترل و هدایت میشود. از این دستگاه برای پروژه‌های پیچیده و سنگین‌تر استفاده می‌کنند. شکل، نحوه کار و قالب این دستگاه شبیه رزوه‌های ضامن دار دستی است. اما سرعت عمل و ظرافت کار آن بیشتر است. البته تلاش فیزیکی کمتری هم دارد.
برای اجرای کار با دستگاه رزوه زنی لوله برقی، قالب به دور لوله می‌چرخد و این اصلی‌ترین تفاوت آن با دستگاه رزوه زن لوله دستی است. طراحی این دستگاه به گونه‌ای است که برای رزوه کشی لوله‌ها و مجراها مناسب است. از لوازم جانبی این دستگاه برقی می توان از برش لوله، روغن گیر و سطل، گیره، سر قالب و روغن رزوه ای اشاره کرد.
-
تجهیزات مورد نیاز برای رزوه کردن لوله
برای شیار زنی یا رزوه کردن لولههای گالوانیزه تجهیزات و ابزارهایی لازم است. کیت رزوه زن لوله و کیت سوکت دو ابزار است که برای این کار تعبیه شده و شباهت بسیاری نیز به یکدیگر دارند.
کیت رزوه، یک آچار دارد که در هنگام کار، قالب رزوه زنی لوله را می‌چرخاند و در اندازه‌های مختلف قالب‌گیری را انجام می‌دهد. در کنار هر قالب، اندازه قطر بیرونی لوله، حک شده است. به عنوان مثال برای برش لوله‌ای که قطر بیرونی آن ۵ سانتی‌متر است، باید قالبی را انتخاب کنید که عدد ۵ روی آن حک شده باشد.
از کیت‌های قالب دستی برای پروژه‌های سبک و با پیچیدگی کمتر استفاده میشود. با بهره‌گیری از این تجهیزات، نیازی به ابزار برقی و پرداخت هزینه هنگفت نیست. قالب‌هایی با اندازه ۵ الی ۹ سانتی‌متر گزینه مناسبی معمولا برای مصارف خانگی هستند. اما برای لوله گالوانیزه سنگین، لولههای صنعتی بزرگتر یا قطورتر، از تجهیزات برقی و دستگاه‌های مخصوص استفاده میشود.
تجهیزات مورد نیاز رزوه زنی
علاوه بر تجهیزات و دستگاه‌هایی که گفتیم ابزارهای دیگری نیز هستند که برای رزوه زنی به آنها نیاز داریم. از جمله:
- رزوه لوله ضامن دار
- دستگاه برق کاری (جهت ایجاد سوراخ)
- پارچه یا حوله
- قالب
- عینک ایمنی
- روغن
- لوله برش
- دستکش کار
رزوه کردن (به صورت دستی) چه زمانی استفاده میشود؟
از شیار زنی دستی عموما در مکان پروژه و برای لوله‌ها با تعداد کمتر استفاده میشود. گاها رزوهها و شیارها در لوله فولادی گالوانیزه کیفیت مناسبی ندارند و مجری یا نصاب نمی‌تواند لوله‌ها را به هم متصل کند. از این رو مجبور است لوله را برش زده و مجدد رزوه کند. هر چند این برای مجری و صاحب پروژه صرفه اقتصادی ندارد. از این رو کیفیت شیار زنی و رزوه لوله‌ها بسیار مهم است و به عنوان یک امتیاز برای تولید کننده محسوب میشود. قطعا لوله با کیفیت رزوه بالاتر، فروش بیشتری دارد.
جهت حفظ رزوهها در حمل و نقل، دو سر لوله رزوه شده را با در پوش مخصوص یا بوشن میپوشانند. چون در حمل و نقل بر اثر بی احتیاطی کارگران و برخورد لوله ها به هم یا به هر چیز دیگری، ممکن است آسیب دیده و کارایی خود را از دست بدهند. در نتیجه هرز شده و ارزش خود را از دست می‌دهند.
مراحل رزوه زنی لوله
رزوه زنی لوله مراحل مختلفی دارد. مرحله اول: آماده کردن فضای کار چنانچه قطر لوله را بدانید و قالب درست را انتخاب کنید، شیار زنی یا رزوه زنی لوله، کار آسانی است. چنانچه از اندازه لوله اطمینان ندارید، قطر بیرونی لوله را اندازه‌گیری کنید تا اندازه قالب مشخص شود.
اگر لوله برش خورده باشد، لبه لوله پلیسه است. این پلیسه و براده‌های فلزی کیفیت رزوه را پایین می‌آورند و حتی ممکن است به شما آسیب برساند. حتما لبههای لوله را سمباده بزنید و سپس آن را پولیش کنید. برای آنکه دقت و کیفیت رزوه بالا برود، لوله را با یک گیره ثابت و محکم کنید. توجه داشته باشید که در حین تراش لوله، براده‌های روغن و فلز از لوله خارج می شوند،. از این رو بهتر است از یک سطل یا حوله استفاده کنید و آن را در انتهای لوله قرار دهید. قالب را نیز در قسمت انتهایی دسته قالب زنی و در انبار قرار دهید.
-
مرحله دوم: شروع قالب‌گیری
برای انجام صحیح رزوه زنی و موفق شدن در این کار ابتدا قالب را روی لوله قرار داده و به آن فشار وارد کنید. هنگام استفاده از ابزار رزوه زنی، انتهای قالب را به طرف خودتان فشار دهید. نتیجه این فشار به انتهای قالب، چرخش بدون برش در لوله است و کار چندان سختی نیست. سپس از روغن برش به انتهای لوله بریزید و قالب را روی انتهای لوله بلغزانید. پس از آن به قالب و انتهای لوله فشار وارد کنید. در همین حین، دسته را بالا بکشید و در اینجا اگر گزش قالب را در لوله احساس کردید، برش را شروع کنید و پایان این مرحله، فشار به قالب را رها کنید.
-
مرحله سوم: رزوه زنی
در مرحله سوم همانطور که پیش‌تر گفتیم ابتدا لوله را به گیره بیندید. در این شرایط سر لوله باید حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر از لبه گیره فاصله داشته باشد. چنانچه کمتر از ۱۰ سانتی‌متر باشد، رزوه کاری سخت‌تر انجام می‌گیرد و اگر بیشتر از ۱۵ سانتی‌متر باشد باعث شکستن دندانه‌های رزوه و لوله میشود.
سپس دستگاه رزوه زنی را بر لوله سوار کرده و با فشار دسته آن را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید. حین کار حتما باید محل دندانه سازی و رزوه را با روغندان، روغن کاری کنید. پس از این که دستگاه رزوه زنی یک یا دو دور چرخید، آن را نیم دور برعکس بچرخانید تا براده‌های حاصل جدا و خارج شوند. این عمل را تا زمانی که ۳ تا ۴ دندانه لوله از حدیده بیرون آید، ادامه دهید. چنانچه نیاز به رزوه بیشتر بود، تراشیدن را بیش از 2 دور ادامه دهید.
چنانچه لوله به وسیله دستگاه رزوه شود، پس از تمیز کاری، لوله به گیره دستگاه بسته شده و سر آن داخل دستگاه وارد میشود. با توجه به نوع دستگاه تعداد و عمق شیار را می‌توان به دستگاه معرفی کرد. سپس با زدن دکمه، دستگاه سر لوله را شیار می‌زند.
شیار زنی لوله های گالوانیزه برقی پتروگرایش
هلدینگ پتروگرایش یک مجموعه تولید و فروش انواع لوله و اتصالات برقی است که به صورت مستقل لوله و اتصالات برقی در اندازه های مختلف تولید می کند. این لوله ها در انواع مدل های گالوانیزه و با طول 3 متر به صورت دو سر درپوش و یا یکسر درپوش یک سر بوشن با برند PGCO عرضه می‌گردد.
کیفیت رزوه لولههای برقی پتروگرایش بسیار بالا و بر اساس استانداردهای بین المللی با عمق بالا تراشیده میشوند. گام رزوه ها بسیار بالاست و یکی از مزایای رقابتی لولههای برق PGCO نسبت به لولههای برق سایر برندها، کیفیت رزوهها است. از این رو هر نوع اتصالی به راحتی به آنها بسته میشود. این لوله‌ها با دستگاه‌های تمام اتوماتیک رزوه شده و در نهایت سر آنها با درپوش بسته میشود تا رزوهها در حین حمل و نقل آسیبی نبینند.
سخن پایانی:
شیار زنی یا رزوه کاری، حتما باید به کمک دستگاه انجام شود. این دستگاه می‌تواند به صورت دستی یا برقی عمل کند. از دستگاه‌های دستی عموما برای لولههای کوچک‌تر و ظریف تر استفاده میشود. در حالی که برای لولههای بزرگ و قطورتر امکان رزوه زنی دستی وجود ندارد. امروزه بسیاری از تولیدکنندگان لوله، به صورت کارگاهی و کارخانه‌ای لوله‌ها را رزوه می‌کنند و کمتر پیش می‌آید که نیاز به رزوه کاری در محل پروژه باشد.
