اسکلت گلخانه

در زمینه کشاورزی و تولید محصولات گیاهی، گلخانه‌ها امکان پرورش و نگهداری گیاهان در شرایط محیطی کنترل‌شده را فراهم می‌کنند. گلخانه‌ها با ایجاد محیطی متناسب با نیازهای گیاهان، به باغبانان و کشاورزان این امکان را می‌دهند که عملکرد محصولات خود را بهبود بخشند.اما در کنار این امکانات بی‌شمار، انتخاب مصالح ساخت اسکلت گلخانه، ابعاد مناسب و توجه به نکات فنی و علمی امروزه امری ضروری به شمار می‌رود.در این مقاله، به بررسی انواع اسکلت‌ گلخانه و لوله گلخانه و معیارهای مهم در ساخت آنها می‌پردازیم تا به کشاورزان و علاقه‌مندان به صنعت گلخانه‌داری کمک کنیم تا از اسکلتی بهینه و کارآمد برای گلخانه‌های خود بهره‌مند شوند.

اسکلت گلخانه و اجزای تشکیل‌دهنده سازه

اسکلت گلخانه به‌عنوان یک سازه مهم برای محافظت از گیاهان در برابر شرایط محیطی نامساعد و تنظیم محیط کشت استفاده می‌شود. این اسکلت از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام وظایف خاصی را انجام می‌دهند. در زیر به برخی از تجهیزات ساخت گلخانه اشاره شده است:

پایه (Post):

• پایه‌ها برای حمایت از وزن ساختمان و سقف گلخانه استفاده می‌شوند.
• مواد ساخت: ممکن است از جنس فلزی یا چوبی باشند.

بستر پنجره (Sash Sill):

• از قسمت پایین پنجره محافظت می‌کنند و بر روی دیوار حائل قرار می‌گیرند.
• مواد ساخت: ممکن است از چوب یا فلز باشد.

ناودان (Gutter):

• نقش جمع‌آوری و هدایت آب به بیرون از اسکلت گلخانه را بر عهده دارد.
• ناودان‌ها برای جلوگیری از آب‌بندی در محیط گلخانه بسیار اهمیت دارند و از لوله و پروفیل گالوانیزه ساخته می‌شوند.

قاب (Sash Bar):

• یکی از اجزای مهم اسکلت گلخانه که با شکل و اندازه‌ای خاص طراحی می‌شود تا کم‌ترین سایه ممکن را ایجاد کند.

کشو (Cap Bar):

• نقش محافظت از شیشه و مواد پوشش‌دهنده در جای خود و جلوگیری از ورود نور ماورای‌بنفش به داخل گلخانه را بر عهده دارد.

خربا (Truss):

• عضو حمایت‌کننده که برای استحکام گلخانه به کار می‌رود و به‌ویژه در گلخانه‌های دوطرفه استفاده می‌شود.

پشته (Ridge):

• نقش قسمت برآمده گلخانه و نقطه اتصال قسمت‌های بالایی قاب را انجام می‌دهد.

 

میله پشته (Ridge Cap):

• میله‌ای که در انتهای پشته قرار می‌گیرد و به‌عنوان مسیر راهروی بازرسی و تعمیرات جزیی به کار می‌رود.

پنجره تهویه (Ventilator):

• پنجره‌هایی که در تمام طول گلخانه یا در قسمت‌های مختلف قرار می‌گیرند تا جریان هوا را کنترل کنند.

پنجره تهویه کناری (Side Wall Ventilator):

• پنجره‌های تهویه در دیواره‌های کناری که جریان هوا را افزایش می‌دهند.

نگهدارنده دستگاه تهویه (Ventilator Header):

• نقش نگهداری دستگاه‌های تهویه روی اسکلت گلخانه را بر عهده دارند.

تمامی این قطعات سازه گلخانه  ترکیب شده‌اند تا یک ساختمان استحکام‌پذیر و کارآمد برای گلخانه را ایجاد کنند.

انواع اسکلت گلخانه

انواع اسکلت گلخانه بر اساس مصالح به شرح زیر است:

اسکلت چوبی:

مزایا:

• هزینه اولیه کمتر نسبت به آهن و آلومینیوم.
• خاصیت عایق حرارتی بهتری نسبت به آهن.
• ساختار چوبی زیبا و طبیعی.

معایب:

• نیاز به نگهداری و تعمیرات بیشتر در مقایسه با آهن و آلومینیوم.
• مستعد برخورد با حشرات و قارچ‌ها.
• قابلیت حمل بار کمتر نسبت به آهن.
• طول عمر پایین

اسکلت آهنی:

مزایا:

• استحکام بالا و مقاوم در برابر شرایط جوی سخت.
• عمر طولانی و نیاز به نگهداری کمتر.
• قابلیت اجرای طرح‌های منحنی‌شکل.

معایب:

• هزینه اولیه بالاتر نسبت به چوب.
• انتقال حرارت بیشتر و نور کمتر به داخل گلخانه.
• مستعد انقباض و انبساط به تغییرات دمایی.
• زنگ زدگی

 

اسکلت آلومینیوم:

مزایا:

• وزن سبک و استحکام مناسب.
• مقاومت بالا در برابر زنگ‌زدگی.
• عدم حساسیت به تغییرات دمایی.
• مقاوم در برابر خورگی

معایب:

• هزینه اولیه بالاتر از چوب ولی کمتر از آهن.
• انتقال حرارت بیشتر نسبت به چوب.
• نیاز به‌دقت بالا در نصب و تنظیمات.

خصوصیات یک اسکلت گلخانه خوب

انتخاب و طراحی یک اسکلت گلخانه با توجه‌ به این خصوصیات، به عملکرد و بهره‌وری گلخانه بسیار کمک خواهد کرد. یک اسکلت گلخانه خوب لازم است دارای خصوصیات زیر باشد:

1. محکم و سبک: اسکلت گلخانه باید دارای استحکام کافی برای تحمل وزن پوشش و عوامل جوی باشد. همچنین، سبکی اسکلت مهم است تا هزینه نصب و نگهداری آن کاهش یابد.
2. سایه‌اندازی کم: اسکلت گلخانه نباید سایه زیادی ایجاد کند تا نور به مقدار کافی به داخل گلخانه نفوذ کند. این خصوصیت برای رشد و توسعه گیاهان بسیار حائز اهمیت است.
3. ارزان و بادوام: هزینه اولیه ساخت اسکلت گلخانه باید مقرون‌به‌صرفه باشد و درعین‌حال، مقاومت طولانی‌مدت آن نیز حائز اهمیت است. انتخاب مصالحی که با قیمت مناسب و مقاومت کافی به‌درستی گالوانیزه شده باشند مؤثر است.
4. مقاوم به اکسیداسیون: از فلزاتی مانند آلومینیوم یا فولاد گالوانیزه برای اسکلت گلخانه استفاده کنید تا مقاومت به اکسیداسیون (زنگ‌زدگی) را داشته باشند. آلومینیوم به‌صورت طبیعی مقاوم به اکسیداسیون است و فولاد گالوانیزه با یک‌لایه روکش ضد زنگ پوشانده می‌شود.
5. سازگار با پوشش گلخانه: اسکلت باید بتواند پوشش گلخانه را به‌خوبی نگه دارد و همچنین با مواد پوششی سازگار باشد. این خصوصیت مهم است تا از نشت نور یا هوا در اطراف اتصالات جلوگیری شود.
6. نگهداری آسان: اسکلت باید به‌راحتی قابل نگهداری و تعمیر باشد. استفاده از مصالح مقاوم و سازگار با تعمیرات ساده اهمیت دارد.
7. انتخاب مصالح با دقت: در انتخاب مصالح و پروفیل گلخانه برای ساخت اسکلت، به انتخاب فلزاتی که با شرایط محیطی مرتبط هستند دقت کنید. به‌عنوان‌مثال، در مناطقی با آب‌وهوای مرطوب، لازم است مصالح مقاوم به زنگ‌زدگی مورد توجه قرار گیرند.

شیب طولی اسکلت گلخانه

شیب طولی در اسکلت گلخانه یکی از عوامل مهم است که برای تسهیل خروج آب باران و برف از سقف گلخانه ضروری است. شیب 1% به این معناست که به ازای هر 100 متر طول گلخانه، ارتفاع آن به اندازه 1 متر تغییر کند. ایجاد شیب در اسکلت گلخانه به دو روش انجام می‌شود:

روش اول: تغییر عمق فوندانسیون‌ها:

این روش به این صورت است که با تغییر عمق فوندانسیون‌ها در طول گلخانه، شیب مطلوب ایجاد می‌شود. این روش به دلیل یکنواختی ارتفاع ستون‌ها توصیه می‌شود.

روش دوم: تغییر ارتفاع ستون‌ها:

در این روش، فوندانسیون‌ها به یک عمق کار می‌کنند و ارتفاع ستون‌ها با توجه ‌به طول گلخانه، با دقت تغییر می‌کند.

نکات مهم:

• وزن برف نباید بر روی اسکلت گلخانه قرار گیرد؛ بنابراین، توجه به سازه‌ها و استفاده از سیستم‌های گرمایشی در زمان بارندگی برف حائز اهمیت است.
• در گلخانه‌های زیر کشت با سیستم حرارتی، برف به دلیل روشن بودن سیستم حرارتی سریعاً ذوب می‌شود و از طریق ناودان‌ها روی سقف گلخانه خارج می‌شود.
• در صورت عدم وجود گلخانه در زمان کشت، در زمان بارندگی برف، سیستم‌های گرمایشی را روشن کنید تا برف سریعاً ذوب شود و وزن آن به گلخانه آسیب نرساند.

با اعتنا به این نکات، می‌توانید از اسکلت گلخانه صنعتی با شیب مناسب برای تخلیه آب باران و برف بهره‌مند شوید و از خسارات احتمالی جلوگیری نمایید.

 طول، عرض و ارتفاع اسکلت گلخانه

برای ایجاد شرایط بهتر گلخانه و کنترل مناسب برخی عوامل، اندازه‌های مناسب برای سالن‌های گلخانه را می‌توان به شکل زیر در نظر گرفت:

الف) طول گلخانه 40 تا 50 متر

طول گلخانه باید به‌گونه‌ای باشد که امکان چیدمان، مراقبت و دسترسی به گیاهان به‌راحتی انجام شود. همچنین، طول مناسب می‌تواند در بهره‌وری از فضا و منابع نیز موثر باشد.

ب) عرض گلخانه 8 تا 10 متر

عرض گلخانه نیز باید به‌گونه‌ای باشد که از نظر فضای داخلی مناسب باشد و درعین‌حال امکان تهویه و انتقال حرارت به بهترین شکل فراهم شود.

ج ) ارتفاع گلخانه 5/5 تا 7 متر

ارتفاع گلخانه باید باتوجه‌به نوع گیاهان و تراکم کشت طراحی شود. تراکم کشت بیشتر، تولید گازهای گلخانه‌ای بیشتر را به همراه دارد. ارتفاع کافی از طریق تهویه به خروج گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند و از آسیب به گیاهان جلوگیری می‌کند. این ابعاد در  گلخانه یک‌طرفه و گلخانه نیمه دو طرفه و گلخانه کمانی یا منحنی متغیر است.

نکته:

ارتفاع بالاتر گلخانه به‌عنوان یک مزیت در تهویه و کنترل گرما محسوب می‌شود، اما باید توجه داشت که با افزایش ارتفاع، نیاز به انرژی بیشتری برای گرمایش در فصل زمستان پیش می‌آید. همچنین، در شهرهای با انتشار آلودگی بالا در فصل زمستان (وارونگی)، این مسئله نیز مورد توجه قرار می‌گیرد و می‌تواند بازگشت آلودگی‌ها به پایین را مشکل سازد.

 

نکاتی درباره اسکلت گلخانه

در ساخت اسکلت گلخانه، در نظر گرفتن برخی نکات مهم ضروری است. در زیر تعدادی از این نکات را ذکر می‌کنیم:

• انتخاب مکان مناسب: مکان گلخانه باید دارای نور و تهویه مناسب باشد. موقعیت جغرافیایی مکان برای تعیین نیازهای گرمایش و سرمایش گلخانه تاثیرگذار است.
• ارتفاع گلخانه:  ارتفاع گلخانه باید به‌گونه‌ای باشد که تهویه به‌خوبی انجام شود و گازهای گلخانه‌ای به سمت بالا حرکت کنند.
• تهویه: احتیاج به سیستم تهویه مناسب برای تداوم تداخل هوا و ازبین‌بردن گازهای گلخانه‌ای ضروری است.
• انتخاب مواد مناسب: اسکلت گلخانه باید از موادی مانند آلومینیوم، فولاد گالوانیزه ساخته شود تا در برابر اثرات آب‌وهوا مقاوم باشد.
• ارتفاع سازه: ارتفاع سازه باید به‌گونه‌ای باشد که گیاهان به‌درستی رشد کنند و امکان کشت و دسترسی به آنها امکان‌پذیر باشد.
• توجه به گیاهان مورد کاشت: نوع گلخانه و اسکلت آن باید با نیازهای گیاهان مورد کاشت هماهنگ شود.
• سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی: ایجاد فضایی مناسب برای نصب سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی را نباید فراموش کنیم.
• مدیریت آب و فاضلاب: برنامه‌ریزی مناسب برای جلوگیری از مشکلات مربوط به آب و فاضلاب حتماً لازم است انجام شود.
• استفاده از تکنولوژی: لازم است امکانات مدرن مانند سیستم‌های کنترل خودکار دما، رطوبت و نور لحاظ شوند.

این نکات تنها شروعی برای ساخت گلخانه‌های کارآمد هستند و بسته به نیازها و شرایط محلی ممکن است نکات دیگری نیز در نظر گرفته شود.

 

سخن پایانی

در طراحی و ساخت گلخانه، انتخاب مواد و اجزا، در نظر گرفتن نیازهای گیاهان، و رعایت اصول مهندسی و کشاورزی امری بسیار مهم است. گلخانه‌ها مکان‌های مهمی در تولید محصولات کشاورزی هستند و با رعایت استانداردها و نکات فنی، می‌توان به بهبود عملکرد و عمر مفید آنها کمک کرد.

هر گلخانه باید به‌گونه‌ای باشد که نیازهای گیاهان را برآورده کند و بهینه‌ترین شرایط را برای رشد و تولید فراهم سازد. از شما می‌خواهیم که در انتخاب و ساخت اسکلت گلخانه و سایر اجزا، به نکات فنی و علمی توجه کنید و از تجربیات و مشاوره متخصصان پتروگرایش در این زمینه بهره‌مند شوید.

موفقیت شما در کشاورزی و گلخانه‌داری به‌دقت در جزئیات ساخت، استفاده از تکنولوژی‌های نوین و تلاش مداوم بستگی دارد. امیدواریم که پروژه‌های کشاورزی شما با موفقیت همراه باشد و به بهبود عملکرد و عمر مفید گلخانه‌هایتان کمک کند.